کیفیت محصولات صنعتی

کیفیت به عنوان عاملی مهم در موفقیت تجاریی محصولات شناخته می شود، اما اهمیت آن در محصولات و خدمات مرتبط با سلامت بسیار فراتر از سایر صنایع است.

در صنایع مرتبط با نظام سلامت مانند صنایع دارویی، غذایی، آرایشی بهداشتی، و تجهیزات و ملزومات پزشکی، کیفیت نه تنها به عنوان عامل برتری یک محصول بلکه به عنوان الزام ضروری برای امکان پذیری تولید تجاری آن نقش ایفا می کند.
دلیل این تفاوت آن است که محصولات صنایع فوق اغلب یا به طور مستقیم وارد بدن انسان می شوند و یا به نحوی در تماس با خون یا فیزیولوژی انسان قرار می گیرند و لذا می توانند مستقیما بر سلامت مردم موثر باشند.

به همین دلیل کالاهای اثر گذار بر سلامت، برای ورود به بازار و دسترسی همگانی، در کلیه کشور ها مشمول قوانین جدی و سختگیرانه می شود. در راستای اجرای این قوانین که برای حفظ سلامت مردم اعمال می شود سازمان های تنظیم مقررات (رگولاتوری) در کشور های مختلف، شرکت های تولید کننده را ملزم به استقرار نظام مدیریت کیفیت کرده اند: نظامی که تضمین کند کالای ارائه شده به جامعه توسط این شرکت ها به طور پایدار از کیفیت و ایمنی مطمئن برای مصرف کننده برخوردار است و ریسک انحراف ویژگی های محصولات از محدوده بی خطر تجاوز نمی کند.

مفهوم کیفیت و ایمنی واضح به نظر می رسد اما تحقق آن در فرآوری محصولات مرتبط با سلامت دارای جوانب پیچیده است. محصولات غذایی، دارویی و آرایشی بهداشتی با انواع ریسک های کیفیتی نظیر حضور ناخالصی های سمی در محصول، ناپایداری فرمولاسیون، یکسان نبودن دوزیج، آلودگی میکروبی، بروز واکنش های شیمیایی مولد مواد سمی با گذشت زمان، ایجاد خطر برای پرسنل حین تولید و غیره رو به رو هستند. همچنین تجهیزات و ملزومات پزشکی که در عملیات پزشکی نظیر عمل جراحی و یا عمل های سرپایی و سایر فرایند های بهداشتی به کار می روند از حیث مواد به کار رفته در تجهیز، آلودگی میکروبی، پایداری و جوانب متعدد دیگر می توانند ریسک های سلامت و ایمنی به همراه داشته باشند.

شرایطی که تضمین می کند محصول تولید شده هم به لحاظ ویژگی های خود محصول و هم به لحاظ شرایط و فرایند ساخت محصول با استاندارد های پذیرفته شده انطباق دارد توسط سازمان های بین المللی به صورت مجموعه راهنما ها (Guideline) و الزاماتی (Requirement) تدوین و به طور دوره ای به روز رسانی می شود. این الزامات توسط اغلب کشور های جهان از جمله ایران پذیرفته می شود و پس از آن سازمان های تنظیم مقررات (در ایران سازمان غذا و دارو) تولید کنندگان را ملزم به احراز این الزامات می نمایند.

در این شرایط، شرکت های تولید کننده برای اینکه بتوانند محصولی را که بر روی آن سرمایه گذاری شده وارد بازار کنند و از مزایای تجاری سازی آن بهره برداری نمایند بیش از هر چیز نیاز به دانش و مهارت تحقق الزامات نظارتی دارند که در پی آن مجوز قانونی ارائه محصول به بازار را به دست آورند.
به این ترتیب، در صنایعی که با حوزه سلامت مرتبط هستند کیفیت نه به عنوان یک ویژگی توصیف کننده محصول بلکه به عنوان عامل بنیادی در امکان تولید تجاری محصول نقش ایفا می کند.

بر همین اساس، علی رغم اینکه در دانشگاه های ما گفته نمی شود، بیشتر تلاش های صنعت برای توسعه و تجاری سازی و بخش عمده فناوری تولید یک محصول مربوط به جنبه های کنترل کیفت، تضمین کفیت، و معتبر سازی روش تولید آن است.

به همین دلیل است که بیشترین نیاز منبع انسانی صنایع مرتبط با سلامت مربوط به متخصصینی است که بر جوانب مختلف فرایند های کنترل، مدیریت و تضمین کیفیت مسلط باشند و بتوانند این شرکت ها را در دستیابی به الزامات کیفی تعریف شده نهاد های نظارتی یاری نمایند.

در این شرایط موسسه علوم نوبنیاد ایرانیان (معنا) برنامه های ویژه ای را برای شتابدهی به ارتقاء سطح مدیریت کیفیت در صنایع و نیز آناده سازی منابع انسانی مرتبط که بتوانند صنعت را در این حوزه بنیادی یاری دهند به اجر می گذارد.

در مقالات بعدی جوانب بیشتری از اهمیت مدیریت صنعتی، اجزاء تشکیل دهنده آن و برنامه های معنا برای پاسخ به این نیاز ملی تشریح می گردد.